Cornelis Kloos, kunstschilder & beeldhouwer (1895-1976)
U vindt hieronder vier documenten: een beschrijving van het — nogal ongewone — leven van Cornelis Kloos, en drie documenten van zijn hand waarover in de levensbeschrijving wordt verteld. Dit zijn twee (ongepubliceerde) versies van een esthetica die hij schreef, en een geïllustreerd reisverslag dat hij in zijn jonge jaren maakte.
Enkele foto’s van zijn werk vindt u op deze site, en in de levensbeschrijving. Als curiosum is aan het slot een sonnet van Willem Kloos toegevoegd — u zult zelf zien waarom. Ik verwijs u verder naar de catalogus van de tentoonstelling `Cornelis Kloos’ in museum De Wieger (1996), die tweedehands nog wel te krijgen is.
Zo heb ik, zijn dochter, u attent willen maken op een Nederlandse schilder die eigenzinnig zijn weg ging. Voor hem was beeldende kunst uitsluitend afbeeldende kunst, terwijl in de tijd dat hij leefde de abstracte kunst opkwam en de wereld veroverde. De abstractie won zozeer terrein dat er na de Tweede Wereldoorlog weinig belangstelling meer was voor figuratieve kunst. Hier heeft mijn vader zich tot het uiterste tegen verzet, niet alleen door zijn werk, maar ook in lezingen en geschriften. De beredenering van zijn standpunt kunt u lezen in de twee hier opgenomen versies van de esthetica die hij heeft geschreven. Onontbeerlijke eigenschappen van een schilderij waren voor hem `ruimte en licht’. In de abstracte kunst gaat het om verwijzingen naar ideeën, maar daar dient beeldende kunst niet voor: “Beeldende kunst is geen wiskunde”, zei mijn vader.
Ik schrijf dit in 2018, een tijd die veel preutser is dan vroeger – maar ook eerder al werd mijn vader om zijn onderwerpkeuze `pedofilie’ verweten. Hij schilderde en beeldhouwde immers voornamelijk het naakte jonge meisje. Als hem iets te verwijten valt, is het volgens mij zijn visie op de functie van vrouwelijk schoon: `De vrouw is bedoeld om aan te lokken’, zei hij. Eerlijk gezegd: ik kon hem wel slaan om zulk soort theorieën; maar voor de rest was mijn vader iemand die leefde in de kunst. Zijn werk was wellicht gesublimeerde seksualiteit, maar kunnen we dat dan ook niet zeggen van de antieke beeldhouwers of de renaissance-schilders met hun vrouwelijke naakten? Interpreteer er maar op los…
Natura artis magistra, de natuur is de leermeesteres van de kunst. Wat ook oorspronkelijk met deze spreuk bedoeld mag zijn, ik wil hem hier aanvoeren als credo van mijn vader (niet alleen voor de schilder- maar ook voor de beeldhouwkunst): DE SCHILDER SCHILDERE NAAR DE NATUUR.
Carola Kloos
Mijn vader , een biografie.
Ondergang van de beeldende kunst?, een rationele aesthetiek.
De definitieve esthetica van Cornelis Kloos, het manuscript `De kunst der aarde’, is hier vanwege de omvang (titelpagina + 195 pp.) gesplitst in zes gelijke delen. De inhoudsopgave vindt u op p. 190-195. (Klik op een willekeurige plaats in het scherm voor de balk met + en – voor inzoomen en uitzoomen.)
KdA 1, p. 1-31 KdA 3, p. 64-95 KdA 5 , p. 130-163
KdA 2, p. 32-63 KdA 4, p. 96-129 KdA 6, p. 164-195
Vier landen in vier dagen, geïllustreerd reisverslag, begonnen in 1910, later afgemaakt (klik op een willekeurige plaats in het scherm voor de balk met + en – voor inzoomen en uitzoomen).
Nog een greep uit het omvangrijke oeuvre van Cornelis Kloos:
[Als de `volg’-knop over afbeeldingen heen komt, kunt u deze (voor de duur van uw bezoek) verkleinen door op de drie puntjes en vervolgens op `balk inklappen’ te klikken. Bij Windows is alles met ctrl + of ctrl – te vergroten of te verkleinen. Klikt u op een afbeelding van de reeks in twee kolommen, dan verschijnt deze in een apart scherm.]
olieverven:
Deze zwart-wit foto benadert het origineel, dat bijna uitsluitend grijzen bevat. De wolken zijn deels vuilgeel-grijs, de sneeuw bestaat uit wittige of grijze vegen in vele tinten. Alleen de bomen en de huizen zijn zwart.
aquarellen:
beeldhouwwerk:
Toelichting: Mijn vader vond de David van Michelangelo zo feminien dat het beter een meisje had kunnen zijn. Hij zette `het zusje van David’ nogal stoer neer, met achter haar rug een hockeystick — de David van Michelangelo draagt achter zijn rug de slinger waarmee hij een steen zal slingeren naar de reus Goliath.
Een paar impressies van mijn vaders beeldentuin in Clingendael:
Willem Kloos
De dichter Willem Kloos was een voorman van de `Beweging van Tachtig’ (de jaren 1880, welteverstaan), die een wedergeboorte inhield van de poëzie. Niet langer kon de poëzie volgens deze dichters in dienst staan van een hoger doel, zoals vaderlandsliefde; het motto was voortaan l’art pour l’art, de kunst óm de kunst en om niets anders. En deze kunst kenmerkte zich – afgezien van een zwaarmoedige stroming, die er óók was – door vitaliteit, door levenslust, door belangstelling voor de uiterlijke, stoffelijke wereld, zonder morele onderscheiding tussen goed en kwaad. Wat is dit anders dan `naturalisme’?
Het naturalisme was ons Hollanders al welbekend uit de 17de-eeuwse schilderkunst. Maar om een sprong te maken: ook Cornelis Kloos was een naturalist. En ook hem was in zijn werk een moreel onderscheid tussen goed en kwaad vreemd. Veroordelingen als `ongezonde belangstelling voor jonge meisjes’ raakten hem niet.
De dichter en de schilder leerden elkaar kennen, zoals verteld wordt in de levensbeschrijving op deze site. Hieronder staat een gedicht dat Willem Kloos wijdde aan een schilderij van zijn naamgenoot. Het is gepubliceerd in De Nieuwe Gids (het tijdschrift van de Tachtigers) van oktober 1931. Met nadruk wil ik hierbij opmerken dat men Willem Kloos niet moet beoordelen naar zijn latere werk; zijn vroege poëzie was stukken beter.
Tot besluit:
NATURA ARTIS MAGISTRA
Cornelis Kloos 